Làm trắng da: Hãy nghe lời khuyên của bác sĩ

1. Kiến thức cơ bản về Melanin

1.1 Melanin là gì?

Melanin là chất tự nhiên được tạo ra từ những tế bào từ da gọi là melanocytes (tế bào biều bì tạo hắc tố), nằm phân bố rải rác ở lớp đáy của thượng bì. Sự hình thành melanin cần có sự tác động của men Tyrosinase và về lâu dài có sự tham gia của tia tử ngoại trong ánh nắng mặt trời. Ngoài ra, sự tạo thành melanin còn chịu ảnh hưởng của yếu tố nội tiết và thần kinh. Melanin chính là yếu tố quyết định màu da của mỗi người.

1.2 Melanin có ở đâu?

Dựa trên các nghiên cứu cho thấy melanin có ở tóc, trong da, sắc tố lòng đen của mắt…

Bạn biết tại sao những người lớn tuổi tóc của họ chuyển sang màu bạc (trắng) không ? Đó là sự thay đổi của melanin trong cơ thể của họ. Lúc trẻ thì cơ thể con người sản xuất ra đủ chất melanin để tạo màu cho bộ tóc của họ nhưng khi càng lớn thì lượng melanin sản xuất dần dần ít đi nên tóc mất đi cái màu của nó.

1.3 Vai trò chính của Melanin

Vai trò chính của melanin là giúp bảo vệ da chống lại tia cực tím của mặt trời, ngăn chặn tia cực tím có hại và không cho chúng thâm nhập vào cơ thể.

Quan trọng, bạn không thể quyết định số lượng melanin trên da nhờ các phương pháp nhân tạo như laser, kem bôi, kem chấm. Cũng chẳng có phương pháp nhân tạo nào có thể giúp bạn tạo ra lượng melanin như mong muốn để bảo vệ da khỏi tia cực tím mà lại không gây đen da. Các yếu tố duy nhất ảnh hưởng đến sự sản xuất melanin là di truyền, nội tiết, khả năng hấp thụ đầy đủ vitamin D và mức độ tiếp xúc với tia cực tím phù hợp.

1.4 Melanin và cơ chế hình thành nám da, tàm nhang, đen da

Melanin được coi là nguyên nhân chính cho sự hình thành của vết đốm sậm màu trên da, khi lượng melanin tăng quá mức, mà một trong những nguyên do chính làm tăng sản xuất hắc tố melanin trong cơ thể là việc da tiếp xúc quá lâu dưới ánh nắng mặt trời, và khi không tiếp xúc với tia cực tím nữa thì lượng melanin được sản sinh trở nên dư thừa. Vì vậy, nếu lượng melanin dư thừa này giảm đi, làn da của bạn trở nên sáng hơn.

Nám da, tàn nhang được cho là sự kích thích của tế bào biểu bì tạo hắc tố hoặc sắc tố tế bào sản xuất hormone giới tính nữ estrogen và progesterone để sản xuất melanin sắc tố khi da tiếp xúc với ánh mặt trời. Bạn càng chữa sớm khi mới phát hiện thì hiệu quả sẽ càng cao và thời gian điều trị ngắn. Để càng lâu, nám sẽ càng ăn sâu và lan rộng thì sẽ càng khó để loại bỏ hoàn toàn.

2. Các biện pháp làm trắng da

Nếu da của chúng ta khỏe mạnh, và không có các bệnh lý rối loạn sắc tố liên quan đến nội tiết và di truyền thì chúng ta có thể hoàn toàn có một làn da trắng hồng như ý muốn. Tuy nhiên, trong một xã hội phát triển như hiện nay, có rất nhiều yếu tố gây ảnh hưởng đến sức khỏe của làn da. Và để điều trị các bệnh liên quan đến tăng sắc tố trên da, chúng ta cần nắm được cơ chế của sự hình thành Melanin cũng như vai trò và các yếu tố liên quan đến Melanin.

Hãy cùng tìm hiểu các cách để làm giảm lượng Melanin dư thừa thông qua đó tránh việc hình thành các tổn thương sắc tố như thâm, nám, tàng nhang, dẫn đến hiện tượng da không đều màu gây mất thẩm mĩ.

2.1 Biện pháp bảo vệ da

Sự tăng sinh của Melanin một phần chịu sự tác động của tia UV trong ánh sáng mặt trời nên biện pháp đầu tiên và quan trọng nhất trong làm trắng da đó là bảo vệ da khỏi chịu tác động trực tiếp từ ánh sáng mặt trời cũng như tác động của tia UV. Có hai biện pháp chính đó là:

• Sử dụng các vật liệu che chắn như quần áo chống nắng, mũ rộng vành, ngồi trong nơi mát, và bạn nên biết rằng tia UV không phải chỉ có trong ánh sáng mặt trời mà còn ở những thiết bị phát sáng cũng như thiết bị điện tử khác.
• Dùng kem chống nắng: đây là biện pháp chúng ta nên sử dụng thường xuyên và có thể tìm hiểu thêm các kiến thức về kem chống nắng.

2.2 Chăm sóc cho da khỏe

Làn da yếu và đang lão hóa mới hay hình thành nám, và các tổn thương tăng sắc tố, vì vậy để điều trị hiệu quả bạn phải có biện pháp chăm sóc, nuôi dưỡng cho làn da mình thật khỏe mạnh. Da cũng là một cơ quan trong cơ thể và cần dinh dưỡng cũng như chăm sóc thường xuyên. Việc điều trị các rối loạn sắc tố bằng các biện pháp xâm lấn như Laser, phi kim, lăn kim, peel da hay các biện pháp khác mà không có quá trình chăm sóc dưỡng da tốt thì không khác gì da đang yếu ta lại làm tăng nặng thêm tình trạng suy yếu của da. Và các biện pháp trên sau khi điều trị rất rễ gây ra những hậu quả làm tăng nặng tình trạng nám hay thâm nếu không có kiến thức chăm sóc da tốt.

Việc chăm sóc da khỏe phụ thuộc vào 3 yếu tố:

• Làm sạch da: Đây là yếu tố đầu tiên để chăm sóc da, nếu không làm sạch da cũng giống như chúng ta bôi các sản phẩm dưỡng da vào một đống sừng và đất, vừa phí sản phẩm lại làm da càng bít tắc thêm. Các bước làm sạch da cơ bản bao gồm: Tẩy trang – Rửa mặt – Tone – Tẩy da chết.
• Cung cấp chất dinh dưỡng cho da: Gồm hai vần đề là các sản phẩm uống và bôi. Để có làn da khỏe chúng ta cần kết hợp ăn uống hợp lý kèm theo là bổ sung các sản phẩm, mỹ phẩm dưỡng da hợp lý. Quan trọng nhất là bổ sung độ ẩm cho da.
• Chế độ sinh hoạt và thể dục cho da hợp lý: Da cũng như các cơ quan khác trong cơ thể, cần phải có chế độ chăm sóc và thể dục hợp lý. Thể dục cho da ở đây là những động tác massage cho da và các bài tập dành cho da mặt, để tránh những nếp nhăn và cũng như tránh sự lão hóa da.

3. Các biện pháp làm giảm lượng Melanin trên da

3.1 Phá hủy lượng Melanin tại các vùng tăng sắc tố

Đây là một biện pháp thường làm tổn thương đến da, trong các biện pháp phá hủy Melanin tại vùng tăng sắc tố có thể sử dụng nhiều nhất và rộng rãi nhất hiện nay là phương pháp điều trị bằng Laser màu. Phương pháp điều trị này dựa trên nguyên tắc “Phân hủy quang nhiệt chọn lọc” nên phá hủy Melanin nhưng ít gây tổn thương da. Với sự phát triển của công nghệ, phát triển của Vật lý kèm theo là Laser chúng ta hoàn toàn có thể có những máy điều trị tốt hơn nữa trong tương lai.

3.2 Sử dụng các sản phẩm tác động quá trình tổng hợp Melanin

Hiện tại thế giới đã tìm ra rất nhiều hoạt chất có tác dụng vào quá trình tổng hợp Melanin dẫn đến làm trắng da, nhiều chất còn có thể ức chế vĩnh viễn tế bào Melanocyte qua đó biến làn da màu thành làn da trắng như trong trường hợp Michael Jackson. Một số chất được biết đến như sau:

Tretinoin: (sử dụng nồng độ 0,025 – 0,1%) Sử dụng tretinoin phần nào có hiệu quả trong điều trị các rối loạn sắc tố của da, nhưng chỉ được sử dụng vào ban đêm và phải tránh ánh nắng vì Tretinoin rất nhạy cảm với tia UV trong ánh sáng mặt trời vì làm da tăng nhạy cảm. Có thể gây xạm da hơn.

Để có 1 làn de đẹp bạn có thể xem qua những bài viết dưới đây:

Hydroquinone: Ức chế men Tyrosinase nên ức chế quá trình hình thành Melanin, thường dùng với nồng độ là 2% và 4%, hoặc kết hợp với Tretinoin 0,05% – 0,1% có tác dụng cao trong điều trị tăng sắc tố. Nhưng hiện nay còn nhiều tranh cãi xung quanh tác dụng phụ của thuốc đặc biệt là khả năng gây ung thư da. Tại Châu Âu, thuốc bị cấm bán dưới mọi nồng độ. Ở Mỹ FDA cho phép sử dụng nồng độ dưới 2%. Còn tại các nước châu á, đặc biệt Nhật Bản và Hàn Quốc, thuốc có thể được chấp nhận với nồng độ dưới 4%. Hiện nay tại Việt Nam trên thị trường có kem Domina có chứa Hydroquinone 2%.

Arbutin: Được coi là thần dược trong công nghệ làm trắng da, là chất thay thế Hydroquinone trong chăm sóc làm trắng da tuy không mạnh bằng Hydroquinone. Trong phân tử Arbutin ngoài gốc Hydroquinone còn có gắn thêm glucose. Vì vậy việc sử dụng Arbutin trong làm trắng da an toàn và phù hợp với nhiều loại da hơn so với Hydroquinone. Chúng được coi là những Hydroquinone tự nhiên chiết xuất từ cây dâu tằm, dâu giấy, và đặc biệt có nhiều trong quả và cây việt quất.

Kojic acid: Là một sản phẩm phụ trong quá trình lên mẹn rượu Sake, rượu gạo Nhật bản, nhưng lại có ứng dụng trong quá trình làm trắng da do có tác dụng ức chế Men Tyrosinase. Có tác dụng tương đối tốt trong quá trình làm trắng da nhưng do cấu trúc phân tử không ổn định, dễ bị phân hủy dưới ánh sáng mặt trời nên khó khăn trong quá trình bảo quản. Có nhiều tranh cãi trong việc Kojic acid có gây ung thư da hay không nhưng đến nay vẫn là một chất làm trắng phổ biến trong các mỹ phẩm. Nhưng hoạt chất này cũng có thể gây một số tác dụng phụ trên da.

Azelaic acid: Azelaic acid là một thành phần của ngũ cốc, như lúa mì, lúa mạch đen và lúa mạch. Nó được áp dụng tại chỗ trong một công thức kem ở nồng độ 10-20%. Azelaic acid được sử dụng để điều trị mụn trứng cá, nhưng cũng có nghiên cứu cho thấy nó có hiệu quả cho làn sáng da. Các nghiên cứu khác cũng cho thấy axid azelaic có thể là một lựa chọn để ức chế sản xuất melanin do ức chế men Tyrosinase.

Vitamin C: cũng có cơ chế ức chế men Tyrosinase dẫn đến ức chế hình thành Melanin. Ngoài ra, vitamin C còn có tác dụng làm tăng cường sản xuất ra Colagen và chống Oxy hóa. Vì vậy Vitamin C cũng được coi là Một Vitamin cho sự trẻ hóa không chỉ làn da mà cả cơ thể. Ngoài da Vitamin C còn có tác dụng giúp da đào thải các tế bào sừng đã chết đồng thời nếu uống Vitamin C có thể cải thiện tình trạng da hư tổn hoặc tăng khả năng chống nắng (chỉ có nghiên cứu trên số lượng ít, chưa được chứng minh rõ). Nhưng dạng Vitamin C cũng rất dễ bị phân hủy dưới ánh sáng mặt trời và có khả năng gây nặng tình trạng mụn khi sử dụng nông độ cao.

Glutathione và L_Glutathione: Là một Tripeptide nội sinh được tổng hợp tại gan và phân bố đi khắp cơ thể. Chúng có 3 loại acid amin là cysteine, glutamic và glycine. Trong đó Cysteine có tác dụng kích thích sản xuất ra nhiều Melanin dạng Phaomelanin hơn dẫn đến có tác dụng làm sáng trắng da. Ngoài ra Glutathione còn có tác dụng chống Oxy hóa mạnh, tăng cường miễn dịch nâng cao sức đề kháng cho cơ thể. Thuốc có tác dụng cao nhất khi dùng đường tiêm truyền vì đường uống vì khó hấp thu qua đường tiêu hóa.

Alpha Hydroxy acid (AHA): Chủ yếu ở dạng acid lactic và glycolic acid. Chúng có tác dụng làm tẩy tế bào chết, ngoài ra còn có tác dụng ngăn chặn quá trình vận chuyển Melanine và giảm lượng Melanine đến các tế bào sừng cũng như thúc đẩy các tế bào chết bong ra ngoài qua đó có tác dụng làm trắng da. Tuy vậy một số nghiên cứu cho rằng AHA với hàm lượng từ 4% – 15% không có tác dụng làm trắng da.

Niacinamide ( dẫn xuất Vitamin B3) có tác dụng làm tăng cường hàng rào bảo vệ da cũng như giảm sự bài tiết Melanine ở các tế bào Melanocyte. Nó cũng giúp cho da khỏe, sáng đều mầu, và khá an toàn trong sử dụng. Ngoài ra còn có tác dụng se khít lỗ chân lông, chống lão hóa da. Nồng độ sử dụng có thể 10%.

Salicylic acid: Một acid thuộc nhóm BHA (Beta hydroxy acid) là một acid tan trong dầu nên có tác dụng làm sạch sâu, tẩy tế bào chết đồng thời làm sạch các lỗ chân lông, có tác dụng điều trị mụn khi kết hợp cùng các thuốc điều trị. Vì có tác dụng tẩy tế bào chết giúp đào thải Melanine nên có tác dụng nhỏ làm trắng da. Thường sử dụng 0,5% – 2%. Nếu cao hơn sẽ làm bạt sừng mạnh và ứng dụng trong các thuốc bạt sừng của da liễu.

Tranexamic acid: là một thuốc cầm máu hay được dùng trong y học, nhưng gần đây người ta phát hiện ra tác dụng điều trị nám và tàng nhang của thuốc. Thuốc có tác dụng vừa ức chế men Tyrosinase dẫn đến ức chế hình thành Melanin vừa có tác dụng ức chế tia UV hoạt hóa plasmin trong tế bào sừng bằng các ngăn việc liên kết của plasminogen với tế bào sừng, kết quả làm giảm acid arachidonic tự do và có khả năng làm giảm bớt sự hình thành PG2 và làm giảm hình thành nám trong các tế bào sắc tố. Liều dùng trên mĩ phẩm có thể cho phép là 3% và theo khuyến cáo nếu sử dụng liều 250mg kết hợp với Vitamin C và Vitamin E đường uống có tác dụng hiệu quả trong mờ nám và tàng nhang. Có thế sử dụng tiêm Tranexamic acid vào chân nám cho hiệu quả nhất định.

Corticosteroid: Corticoid là một chất dùng rộng rãi trong y học nhưng có chỉ định rất nghiêm ngặt, là một sản phẩm được coi là thần dược vì điều trị được nhiều triệu chứng và có nhiều tác dụng khác nhau nhưng việc sử dụng quá rộng rãi và tràn lan các chế phẩm của Corticoid dẫn đến nhiều biến chứng. Về mảng da liễu việc sử dụng Corticoid bôi để điều trị cũng cần chỉ định của bác sĩ chuyên khoa có am hiểu sâu, còn trong thẩm mĩ Corticoid đã một thời gian tung hoành trong các sản phẩm kem trộn, làm đẹp nhanh, nhất thời và để lại hậu quả lâu dài cho làn da và cơ thể. Về cơ chế làm trắng da của Corticoid là chống viêm và ức chế tổng hợp melanin. Chỉ được sử dụng điều trị nám khi kết hợp với tretinoin và hydroquine trong thuốc trị nám 3 thành phần. Không có chỉ định dùng riêng lẻ.